W czwartek TSUE odpowie na pięć ważnych pytań dotyczących kredytów frankowych
W grudniu 2019 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku złożył do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej („TSUE”) wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczący stosowania dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich („dyrektywa 93/13”) do kredytów hipotecznych denominowanych/ indeksowanych do franka szwajcarskiego („kredyty walutowe”).
Pytania przedstawione przez polski sąd dotyczą sprawy Banku BPH (GE) i kredytu indeksowanego do waluty CHF. Specyfika sprawy Banku BPH polega na tym, iż kursy kupna/sprzedaży waluty podane w tabeli kursów banku odnoszą się do średniego kursu Narodowego Banku Polskiego oraz marży banku.
Opis sprawy
Polski sąd składający wniosek do TSUE uważa, że odniesienie do marży kursowej banku jest rzeczywiście nieuczciwe, ale zwraca się o potwierdzenie, że może usunąć z postanowienia tylko ten nieuczciwy element, pozostawiając pozostałe warunki nienaruszone (średni NBP) bez unieważnienia całej umowy kredytu.
Dodatkowo jeszcze przed uchwaleniem i wejściem w życie przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe („ustawa antyspreadowa”), strony zawarły aneks do umowy, w którym przewidziano możliwość spłaty kredytu przez konsumenta w walucie indeksacji oraz zapisano mechanizm obliczania marży banku. Od zawarcia aneksu powodowie spłacają raty kredytu w CHF, dokonując zakupu waluty na wolnym rynku.
Polski sąd składający wniosek uważa, że mające nieuczciwy charakter postanowienie umowy w pierwotnym brzmieniu obecnie nie wiąże stron, ale zastanawia się, czy wobec stwierdzenia nieuczciwości postanowienia umownego w jego pierwotnym brzmieniu uprawniony jest (o ile okaże się niedopuszczalne stwierdzenie nieuczciwości jedynie części postanowienia umownego) do unieważnienia całej umowy, gdy de facto postanowienie wolą stron zostało zmienione.
To z kolei, jak twierdzi polski sąd we wniosku do TSUE wydaje się sprzeczne z wyrażoną uprzednio wolą konsumenta i banku, którzy zawierając aneks zmieniający nieuczciwe postanowienie doprowadzili do rzeczywistej równowagi stron.
Tym samym wyrok sądu dotyczyłby umowy w innym brzmieniu niż wiążąca strony na dzień wyrokowania.
Czego dotyczą pytania sądu?
Czy stwierdzenie nieuczciwości warunku umownego może skutkować upadkiem całej umowy, pomimo że strony zawarły aneks, w którym wyeliminowały ten nieuczciwy warunek? (Pytanie 1)
Czy sąd może stwierdzić nieuczciwość warunku dotyczącego marży banku (uznanego przez sąd za niejasny i jednostronny, a przez to nieuczciwy), a pozostawić w umowie pozostałe postanowienie odnoszące się do średniego kursu banku centralnego (Narodowego Banku Polskiego) (uznane przez sąd za uczciwe)? (Pytanie 2)
W szczególności, czy sąd może to zrobić w sytuacji, gdy ustawodawca krajowy wprowadził już środki zapobiegające stosowaniu nieuczciwych warunków umownych poprzez nałożenie na banki obowiązku szczegółowego określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut? (Pytanie 3)
Czy sankcja braku obowiązywania umowy, o której mowa w art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13, może wynikać z konstytutywnego orzeczenia sądu wydanego na wyraźne żądanie konsumenta z konsekwencjami od momentu zawarcia umowy, tj. ex tunc i skutkować tym, że roszczenia restytucyjne konsumenta i przedsiębiorcy stają się wymagalne wraz z uprawomocnieniem się wyroku? (Pytanie 4)
Związane jest z tym również pytanie o to, czy sąd krajowy ma obowiązek informowania konsumenta, który zgłosił żądanie stwierdzenia nieważności umowy o potencjalnych skutkach prawnych takiego rozstrzygnięcia? (Pytanie 5)
Sprawa dotyczy uniwersalnych kwestii o dużym znaczeniu dla innych banków działających w Polsce, a także innych przypadków, w których konsumenci twierdzą, że istnienie nieuczciwego warunku powinno unieważnić całą umowę. W związku z tym odpowiedzi TSUE mogą mieć wpływ na wykładnię dyrektywy 93/13 we wszystkich państwach członkowskich.
