Temat numeru: Nowe miejsce dla nadzoru

Jak dalece są zaawansowane prace Narodowego Banku Polskiego nad projektem ustawy o nadzor ze makroostrożnościowym?

– NBP nie ma inicjatywy ustawodaw – czej, ale wspomaga inne instytucje swoją wiedzą i doświadczeniem. Przy formułowaniu naszych opinii korzystamy z kolei m.in. z wyników prac uznanych organizacji międzynarodowych, zwłaszcza tych, których członkiem jest nasz kraj. Wspomnę tu tylko o Banku Rozliczeń Międzynarodowych (BIS), Międzynarodowym Funduszu Walutowym (IMF), no i oczywiście Europejskiej Radzie ds. Ryzyka Systemowego (ESRB), która w Unii Europejskiej odpowiada wła – śnie za nadzór makroostrożnościowy. Praca nad rozwiązaniami dotyczącymi nadzoru makroostrożnościowego nie jest zadaniem trywialnym, wymaga wielowątkowej dyskusji i przeanalizowania wielu alternatywnych rozwiązań. Proszę nie zapominać, że w krajach UE tworzone są dopiero rozwiązania oparte w dodatku na różnych modelach instytucjonalnych i nie ma w tym zakresie gotowych recept ani doświadczeń, z których można byłoby korzystać.

Jednym ze skutecznych rozwiązań może być powierzenie funkcji makroostrożnościowych powołanemu specjalnie w tym celu ciału k olegialnemu. Ważne, aby zapewniona była w nim kluczowa rola banku centralnego. Zbliżone rozwiązania przewiduje rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE, na mocy którego została powołana właśnie Europejska Rada ds. Ryzyka Systemowego. Proszę zwrócić uwagę, jak w nim została opi – sana rola Europejskiego Banku Centralnych i krajowych banków centralnych. To nie przypadek. Istotą polityki makroostrożnościowej, podobnie jak i polityki pieniężnej, jest działanie antycykliczne. Mówimy zatem o od – działywaniu w dłuższym horyzoncie czasowym, które musi być odporne na zakłócenia, jakie przynosi m.in. cykl polityczny. Nie bez powodu banki cen – tralne w Europie cieszą się dużą dozą niezależności, co gwarantuje traktat, a w przypadku naszego kraju także i konstytucja. W tę właśnie przestrzeń prawno-instytucjonalną powinno się wpisać formułę nadzoru makroostrożnościowego w Polsce.

Między skutecznością a niezależnością można postawić znak równości?

– Mówiąc żartobliwie, skoro rolą nadzoru jest zabranie wazy z pon – czem, gdy przyjęcie zaczyna nabierać rumieńców, a goście wołają o więcej, to z całą pewnością nie jest to krok, który przysparza popularności. Jest jednak konieczny dla uniknięcia nie – przyjemnych konsekwencji. Na takie niepopularne działanie może się zdobyć tylko instytucja, której pozycja jest odpowiednio mocno usytuowana w porządku prawnym. Niezależność jest zatem warunkiem koniecznym dla skutecznego nadzoru makroostrożnościowego, choć sama w sobie oczywiście jeszcze nie wystarcza.

Za budowaniem nadzoru makroostrożnościowego na bazie banku centralnego przemawia jego silna, niezależna pozycja, ale także i to, że z reguły dysponuje on bardzo mocnym ośrodkiem analityczno-badawczym, który zapewnia pogłębioną wiedzę makroekonomiczną. Pierwotnie ta wiedza była rozwijana z uwagi na potrzebę prowadzenia skutecznej polityki pieniężnej. Ta potrzeba będzie dalej istniała, jednak teraz została wzmocniona ze względu na nowe wyzwania. Należy pamiętać, że ryzyka systemowe mają wymiar międzysektorowy i często powstają na styk u realnej gospodarki i sektora finansowego. Także w tym zakresie banki centralne dysponują sporą wiedzą, gdyż z reguły prowadzą analizy stabilności systemu finansowego. W Polsce NBP publikuje Raporty o Stabilności Systemu Finansowego począwszy od 2001 r. Dodatkowo ta wiedza wsparta jest doświadczeniem płynącym z praktyki rynkowej. Banki centralne operują na rynku finansowym, prowadząc operacje polityki pieniężnej, czy też interwencje walutowe i dzięki temu dosk onale orientują się w funkcjonowaniu rynku. Takiej możliwości gromadzenia wiedzy płynącej z praktyki nie mają regulatorzy ani nadzorcy odpowiedzialni za nadzór mikroostrożnościowy, bo charakter ich zadań narzuca im jednak pewien dystans wobec rynku.

To jest wybór, który każdy kraj musiał samodzielnie podjąć?

– 16 stycznia br. Europejska Rada ds. Ryzyka Systemowego (ESRB) opublikowała zalecenia skierowane do państw członkowskich w sprawie mandatu instytucji krajowych odpowiedzialnych za nadzór makroostrożnościowy. ESRB wskazuje na potrzebę utworzenia takiej instytucji w każdym kraju UE. Jej zadania powinny obejmować monitorowanie oraz ocenę ryzyk zagrażających stabilności finansowej, a także stosowanie działań umożliwiających osiągnięcie tego celu – co oznacza, że prawo powinno przyznawać jej możliwość stosowania odpowiednich instrumentów. Zgodnie z zaleceniami ESRB, instytucja nadzoru makroostrożnościowego powinna mieć zapewnioną niezależność operacyjną w realizacji polityki makroostrożnościowej, w szczególności od instytucji i partii politycznych oraz od instytucji finansowych. ESRB wskazuje również, że bank central – ny powinien odgrywać znaczącą rolę w jej prowadzeniu. Niezależność nie oznacza oczywiście braku dostępu do informacji o działaniu nadzoru makroostrożnościowego. Decyzje dotyczące polityki makroostrożnościowej i motywy podejmowanych działań powinny być jawne i podlegać niezwłocznemu upublicznieniu, o ile nie zagraża ...