Studium przypadku: Islandia upadły kraj, który powstał sam

Prof. UG dr hab. Eugeniusz Gostomski

Analitycy wskazują na wiele przesłanek tego kryzysu, m.in. na błędną politykę rządu islandzkiego i banku centralnego w latach 2001-2008, która doprowadziła do boomu kredytowego. Utrzymywanie zbyt niskich stóp procentowych powodowało zwiększenie bazy monetarnej i w efekcie wywierało presję na banki w celu agresywnego udzielania tanich kredytów. Jednocześnie objęcie gwarancjami państwa długu Housing Finance Fund (publicznej instytucji udzielającej kredytów hipotecznych), zmusiło banki komercyjne do poszukiwania bardziej dochodowych i ryzykownych transakcji za granicą. Błędem była deregulacja systemu związana z prywatyzacją największych instytucji fi nansowych, co pozwoliło im na łączenie pod jednym dachem działalności inwestycyjnej, korporacyjnej i detalicznej.

Upadłość kontrolowana

W latach 2003-2007 aktywa islandzkiego sektora bankowego zwiększyły się ze 177 do ponad 1000 proc. PKB, a w 2008 r. zadłużenie gospodarstw domowych osiągnęło poziom 308 proc. PKB. Banki w znacznym stopniu refi – nansowały akcję kredytową poprzez pozyskiwanie depozytów na rynkach zagranicznych. W tym celu trzy największe banki islandzkie otworzyły oddziały w Luksemburgu, Wielkiej Brytanii, Holandii i krajach skandynawskich, kusząc klientów wysokooprocentowanymi lokatami. W 2008 r. wartość depozytów przyjętych w ich placówkach zagranicznych osiągnęła wartość prawie 9 mld euro. Znaczną część tych środków następnie zainwestowano w ryzykowne przedsięwzięcia zagraniczne, które miały zapewnić bankom wysoką stopę zwrotu. Jednakże oczekiwania te nie spełniły się, a duża część udzielonych kredytów w okresie globalnego kryzysu okazała się należnościami straconymi.

Bezpośrednią przyczyną kryzysu była utrata w październiku 2008 r. płynności przez trzy największe banki: Kaupthing Bank, Landesbanki i Glitnir Bank, których aktywa stanowią prawie 90 proc. całego sektora. Banki te z powodu masowego wycofywania depozytów przez klientów z zagranicznych oddziałów, niemożności uzyskania pożyczek na rynku międzynarodowym, a także z powodu odmowy Banku Centralnego Islandii udzielenia pomocy fi nansowej utraciły zdolność do refi nansowania swoich zobowiązań. Doprowadziło to do przejęcia ich przez islandzki nadzór bankowy pod zarzą...