Społeczna odpowiedzialność biznesu: Zaczęliśmy dużo wcześniej

Przemysław Barbrich

Bliskość, relacyjność i całkowicie inny niż w wypadku bankowości korporacyj­nej czy uniwersalnej model biznesowy nasuwa na myśl stwierdzenie, że bankowość spółdzielcza od zawsze, czyli od momentu po­wstania, wykonywała prace na rzecz społeczno­ści lokalnych. Nie mamy tu nawet do czynie­nia z dylematem co było pierwsze – jajko czy kura, bowiem nikt przy zdrowych zmysłach nie stwierdzi, że już 150 lat temu wprowadzano na ziemiach polskich nowoczesne programy CSR, a tymczasem banki spółdzielcze już wtedy były i co więcej już pracowały na rzecz społeczności lokalnych, choć nikt nie nazywał tego wtedy społeczną odpowiedzialnością biznesu.

Skąd się wziął ten cały CSR (corporate social responsibility)?

Znaczące obserwacje poczynili w tym obsza­rze ekonomiści Joseph Stiglitz i Michael Spen­ce. W ich ocenie współczesna ekonomia kapita­listyczna obliczona jedynie na maksymalizację zysków przez firmy, m.in. banki, wcale nie doprowadziła do maksymalizacji efektywności gospodarczej czy poprawy dobrobytu społecznego. Za mało bowiem w tej ekonomii obliczonej na zysk było działań na rzecz badań naukowych, pracy na rzecz środowisk lokalnych, pomocy potrzebują­cym, za dużo dewastacji środowiska naturalnego, dewasta­cji relacji społecznych i ekonomicznych. To właśnie wtedy zauważono, że aby gospodarka osiągała efektywność, firmy muszą brać pod uwagę wpływ swoich działań na zatrudnionych przez siebie pracowników, śro­dowisko naturalne i na społeczności, w których funkcjonują. W taki sposób rodziła się społecz­na odpowiedzialność biznesu, która zyskiwała na znaczeniu i popularności głównie w USA, Japonii i w Europie Zachodniej.

Korzeni CSR szukać też można w obszarze filantropii czy paternalizmu w działalności biz­nesowej. Nastawienie wyłącznie na zysk zaczęło w świecie kapitalistycznym być ograniczane za­równo ze strony prawnej, jak i społecznej, kiedy to opinia społeczna przestała akceptować pogoń za zyskiem za wszelką cenę. To właśnie wtedy, po wielkim kryzysie w Stanach Zjednoczonych, CSR zaczynała tam zyskiwać na znaczeniu i ob­serwowano stopniowe rozszerzanie jej funkcji. Swoje trzy grosze w definiowaniu społecznej od­powiedzialności biznesu dodała również Unia Europejska. Bardzo intensywne prace w tym obszarze rozpoczęły się już w trakcie przyjmo­wania traktatu lizbońskiego, ale ideę społecznej odpowiedzialności biznesu usystematyzowano szczegółowo w 2001 r. w dokumencie Komisji Europej­skiej pt. „Green paper on CSR„. Rok później KE przedstawiła syntetyczną strategię realizacji i upowszechniania od­powiedzialnego biznesu. W ten sposób utworzone zostały ramy do działalności, którą sektor banków spółdzielczych prowadził od lat, nie tylko na ziemiach polskich, ale także w całej Europie. Celem moich rozważań nie jest opisywa­nie w ujęciu historycznym działalności banków spółdziel­czych w obszarze społecznym, a jedynie wykazanie ich wie­loletniej działalności na tym polu.

Spółdzielcze banki w Europie na rzecz społeczności lokalnych

W sposób bardzo interesujący na ten temat pisze prof. dr hab. Tomasz Siudek z Katedry Ekonomiki i Organiza­cji Przedsiębiorstw Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiej­skiego w Warszawie. W swojej pracy zatytułowanej „Spo­łeczna odpowiedzialność biznesu w bankach spół...