Gospodarka

Samorządy to wielkie przedsiębiorstwa

Witold Gadomski | Gazeta Wyborcza
Samorządy to wielkie przedsiębiorstwa
Fot. stock.adobe.com/memyjo
Udostępnij Ikona facebook Ikona LinkedIn Ikona twitter
Zbliżające się wybory samorządowe odnowią władze w jednostkach terytorialnych. Wyborcy oceniać będą nie tyle dokonania poszczególnych partii na szczeblu krajowym, ile sposób zarządzania miastem, gminą, województwem. Bo jednostki samorządowe to duże podmioty gospodarcze, dysponujące znacznymi pieniędzmi, które powinny być zbierane i wydawane jak najefektywniej.

Gminy i województwa inwestują ponad 3 razy więcej środków niż budżet centralny, a duża ich część jest finansowania środkami unijnymi.

Samorządy mają osobowość prawną

Reforma samorządowa wprowadzona w Polsce w 1998 roku stworzyła nowe podmioty terytorialne – samorządne województwa i powiaty i dała im przymioty samodzielności, jakimi do tej pory cieszyła się wyłącznie gmina. Uzyskały osobowość prawną. Dzięki temu jednostka samorządowa może być podmiotem praw i obowiązków, posiadać prawo własności, a także korzystać z innych praw majątkowych. Polskie ustawodawstwo, które reguluje te sprawy odpowiada wymogom Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego.

Osobowość prawna województw, powiatów i gmin oznacza, że mogą one inwestować, a także być właścicielami spółek. Mogą też występować przed sądami, a także być pozywane jeśli nie wywiązują się z umów.

Województwo może tworzyć i przystępować do spółek kapitałowych lub spółdzielni działających w sferze użyteczności publicznej.  Posiadane przez gminy spółki komunalne realizują wyłącznie  zadania własne gminy (np. przedsiębiorstwa transportowe, oczyszczania miasta, zaopatrzenie w ciepło, itd).

Budżety największych samorządów to miliardy złotych

Budżet Warszawy to ponad 15 mld zł, Krakowa 5,2 mld zł, Łodzi 4 mld zł, Wrocławia 4,3 mld zł. Głównym źródłem dochodów gmin są udziały w podatkach dochodowych od osób prawnych i fizycznych, podatek od nieruchomości i podatek rolny. Gminy mają też dochody z podatków spadkowych, od czynności cywilno-prawnych, a także z eksploatowanego majątku. Otrzymują także dotacje na wykonanie zadań własnych i powierzonych przez państwo, a także subwencje (np. oświatową).

Województwa partycypują w dochodach z podatków dochodowych, a także mają własne dochody majątkowe i oczywiście dotacje z budżetu centralnego. Łącznie w budżetach samorządów wszystkich przewidziane są w roku 2018 dochody w wysokości 255,5 mld zł i wydatki  281,9 mld zł. Planowane dochody budżetu centralnego to 355,7 mld zł, a wydatki 397,2 mld zł. Duża część wydatków budżetu centralnego przekazywana jest jednostkom samorządowych  w postaci dotacji i subwencji. Tak więc – wójtowie, burmistrzowie i marszałkowie województw dysponują co najmniej takimi samymi środkami jak minister finansów.

Przez jednostki samorządowe przepływają też środki na inwestycje publiczne. W roku 2018 inwestycje jednostek samorządu terytorialnego mają wynieść 72,4 mld zł, zaś budżetu centralnego 21,2 mld zł. Gminy i województwa inwestują ponad 3 razy więcej środków niż budżet centralny, a duża ich część jest finansowania środkami unijnymi.