Samorządy lokalne w nowych regulacjach: Apetyt na obwarzanki

Samorządy to najważniejszy dostawca usług publicznych i największy inwestor. Ocenia się, że sektor samorządowy wydaje co trzecią publiczną złotówkę. Obecnie funkcjonuje 2809 jednostek samorządu terytorialnego (JST), w tym 2479 gmin (66 miast na prawach powiatu) i 314 powiatów. Są one najważniejszym publicznym usługodawcą i inwestorem, odpowiadają za 1/3 wydatków publicznych (182 mld zł rocznie). Wagę sektora samorządowego obrazuje jego udział w gospodarce narodowej – 14,2 proc. PKB, co stawia nas przed takimi krajami, jak: Słowacja (6,6 proc.), Węgry (11,1 proc.), Francja (11,7 proc.) i Wielka Brytania (13,4 proc.).

Gminy łączcie się!

Ministerstwo przygotowało raport Ocena sytuacji samorządów lokalnych, który zwraca uwagę na zróżnicowanie wewnętrzne sektora samorządów. Zdaniem MAC samorządy gminne i powiatowe, szczególnie te najmniejsze, powinny pogłębić współpracę m.in. poprzez tworzenie wspólnych instytucji usługowych. W kraju istnieje ponad 600 gmin liczących poniżej 5 tys. mieszkańców, a także 158 tzw. gmin „obwarzankowych” (zlokalizowanych wokół dużych miast), które często nie posiadają wystarczających zasobów finansowych ani organizacyjnych.

Najmniejsza gmina, Krynica Morska, ma 1500 mieszkańców, a największa, Warszawa – 1,7 mln. Najmniejsza gmina liczy sobie 3 km kw., największa – 630 km kw! Ministerstwo chce zachęcić małe samorządy do dobrowolnego połączenia w jednostki większe i bardziej racjonalnie zarządzane. Raport wskazuje, że dzięki temu JST mogą zaoszczędzić najmniej 1 mld zł rocznie.

Gminy wokół dużych miast już dawno utraciły charakter wiejski. Niemcy zlikwidowali te poniżej 25 tys. mieszkańców ze względu na duże koszty administracyjne. W Holandii najmniejsza gmina musi mieć 25 tys. mieszkańców, a powiatów w ogóle nie ma i kraj ma się nieźle. Podobnie procesy zachodzą w innych krajach.

Komisarze w rezerwie

Zgodnie z informacjami regionalnych izb obrachunkowych 32 JST przekroczyły w 2011 r. ustawowy limit 60 proc. zadłużenia w stosunku do dochodów (31 gmin i jeden powiat, a bez wyłączeń „unijnych” 135 JST). Najwię...