Prawo: Jak to wygląda w Niemczech

Mec. Vanessa Lichter
Mec. dr Artur Bunk

W przeciwnym razie należy wszcząć postępowanie upadłościowe dotyczące przedsiębiorstwa. Trzeba pamiętać, że zgodnie z prawem niemieckim udziałowcy, względnie członkowie zarządu spółki, są osobami prywatnymi. W związku z tym, na przykład, prezes spółki, który udzielił swojej firmie prywatnego poręczenia, a jest ono ściągane w ramach upadłości przedsiębiorstwa, sam staje się niewypłacalny i musi zgłosić upadłość prywatną.

Kolejnym warunkiem upadłości konsumenckiej jest niewypłacalność lub grożąca niewypłacalność, a więc sytuacja, gdy dłużnik nie jest już w stanie regulować wymagalnych, lub stających się wymagalnymi, zobowiązań płatniczych.

Nieco historii

Do 1999 r. upadłość konsumencka w Niemczech nie istniała, a osoby fizyczne i prowadzące własną działalność gospodarczą lub spółki osobowe nie miały możliwości upadłości. Wyjątek stanowiły spółki GmbH (sp. z o.o.) & co. KG. Przedsiębiorstwom w przypadku utraty majątku pozostawała jedynie możliwość złożenia zaręczenia z mocą przysięgi, w którym zawarte były informacje o wartościach majątkowych i ich braku.

W roku 2002, oprócz zmiany ówczesnego prawa upadłościowego i wprowadzenia możliwości upadłości konsumenckiej, znowelizowano także prawo dotyczące przedawnienia. Wcześniej roszczeń, z paroma wyjątkami, można było dochodzić do 30 lat. Uzyskany tytuł prawny mógł być z kolei egzekwowany również przez 30 lat, zatem wierzyciel mógł ściągać swoje pieniądze od dłużnika przez 60 lat.

Warto podkreślić, że wprowadzenie w 1999 r. możliwości upadłości konsumenckiej, wzbudziło wiele kontrowersji. Zarzucano jej, że koszty postępowania, zwłaszcza straty powstające wskutek utraty roszczeń w postępowaniu upadłościowym, będą musiały zostać zrekompensowane przez podatników, np. poprzez przerzucenie przez przedsiębiorstwa deficytów na późniejszych klientów.

Mimo trudności upadłość konsumencką udało się jednak przeforsować. Problemy wynikały z pierwotnego regulowania kosztów. Przed wszczęciem konsumenckiego postępowania upadłościowego sąd upadłościowy żądał bowiem zaliczki na koszty sądowe i koszty syndyka. A te wynosiły około 1500 euro. Jeśli dłużnik nie wniósł zaliczki, nie następowało wszczęcie postępowania i nie było możliwości umorzenia pozostałych długów. A to dlatego, że bez wcześniejszego wszczęcia postępowania upadłościowego umorzenie pozostałych długów nie jest w Niemczech możliwe.

W 2001 r. wprowadzono możliwość odroczenia kosztów. Jeśli nie zostaną one zwrócone przez dłużnika w ramach postępowania upadłościowego, ani w okresie tzw. dobrego zachowania, muszą zostać zwrócone do kasy państwa po uzyskaniu przez niego prawa do umorzenia pozostałych długów. Zmiana ta znalazła wyraźne odzwierciedlenie w liczbie postępowań (patrz wykres 1).

Choć jednak już w latach 1999-2001 widoczny był wyraźny wzrost liczby postępowań (z 1634 w 1999 do 9070 w 2001 r.), system nie został jednak dobrze przyjęty. Po wprowadzeniu możliwości odroczenia kosztów można jednak zauważyć wyraźny wzrost postępowań o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. W 2002 r. wszczęto ich 19 857, a w roku 2007 – 103 085 (na marginesie – do dziś najwięcej w historii). Rok później było ich tylko 98 140.

Jednocześnie zmniejszyła się istotnie wysokość zadłużenia w jednym postępowaniu. Podczas gdy średnia wielkość zadłużenia w 1999 r. wynosiła jeszcze 179 000 euro, to w roku 2008 było to już tylko 59 000 euro.

Jeśli zjawisko to potraktujemy geograficznie, to wyraźnie widać, że w upadłości konsumenckiej przodują landy z północy Niemiec. W północnych krajach związkowych liczba upadłości konsumenckich na 100 tys. mieszkańców jest znacznie wyższa niż w południowych. Liczba upadłości jest także ściśle związana z wielkością stopy bezrobocia. Im ona wyższa, tym więcej konsumenckich postępowań upadłościowych zgłaszanych i wszczynanych.

Jak przebiega upadłość konsumencka?

Postępowanie składa się z czterech etapów. Na początku należy przeprowadzić pozasądową próbę ugody. Jeśli nie przyniesie to skutku, konieczne jest zgłoszenie wniosku upadłościowego. Z nim zaś związane jest często tzw. postępowanie w sprawie uregulowania długów. Jeśli zakończy się ono niepowodzeniem, wówczas zostanie przeprowadzone właściwe postępowanie upadłościowe. Bezpośrednio po nim następuje okres dobrego zachowania, zakończony umorzeniem pozostałego zadłuż...