Naukowcy o bankach i rynku finansowym
Współczesne problemy w finansach
W pierwszej Sesji, której przewodniczyli: dr hab. Andrzej Buszko, prof. Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie i dr hab. Zbigniew Korzeb, prof. Politechniki Białostockiej zwrócono uwagę na współczesne problemy w finansach.
Dr hab. Grażyna Ancyparowicz, prof. nadzw. z Rady Polityki Pieniężnej omówiła niestandardowe instrumenty w polityce pieniężnej NBP. Jak stwierdziła, dziś mamy nowy paradygmat finansów. Życie wymusiło zmiany, bo już nie było można skutecznie oddziaływać na koniunkturę w gospodarce tylko poprzez stopy procentowe banku centralnego. Dlatego często uruchamiane są programy skupu aktywów. W Polsce NBP nie może prowadzić skupu na rynkach pierwotnych. Jednak możliwe jest takie działanie na rynku wtórnym, ale dotyczy to tylko bezpiecznych instrumentów finansowych.
Prof. dr hab. Małgorzata Zaleska z SGH w Warszawie przedstawiła działania instytucjonalne dotyczące reform europejskiego sektora bankowego jako odpowiedzi na kryzys. Zwróciła uwagę, że decydenci nie zauważają objawów kryzysu, a banki centralne stały się deską ostatniego ratunku. Nastąpiło pączkowanie określonych programów i przeregulowanie sektora bankowego, ale to nas, zdaniem prelegentki, nie uratuje przed kolejnym kryzysem.
Doszły też przepisy dotyczące ochrony konsumentów. Jej zdaniem w UE mamy też problem kryzysu przywództwa. Ryzykiem jest niedoszacowanie tego związanego z papierami skarbowymi emitowanymi przez państwa. Są też ryzyka związane z nowymi technologie i ich uzależnieniem od energii elektrycznej. Nadal poziom wiedzy finansowej, nie tylko polskiego społeczeństwa, jest niski.
Do edukacji finansowej nawiązał w wystąpieniu prof. dr hab. Krzysztof Jajuga z Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Jak stwierdził powodem takiego stanu rzeczy mogą być między innymi złożoność rynków finansowych, zmiany technologiczne i społeczne. Edukatorzy powinni przystosować się do zmian. Wzrasta też rola kształcenia on-line. Możliwe, że potrzebna jest edukacja szyta na miarę.
Modele rozwoju rynku kapitałowego w krajach Europy Środkowo-Wschodniej przedstawiła dr hab. Agata Adamska, prof. SGH. Jeśli chodzi o 18 państw regionu to pierwsza giełda rozpoczęła działalność w Lublanie (Jugosławia), a najnowsza to giełda w Sarajewie (powstała w roku 2002). Przyjęto też zróżnicowane strategie ich rozwoju i są kraje, w których jest więcej giełd niż jedna. Powstały organizacje regionalne.
Spostrzeżenia dotyczące rozwój finansowy i jego powiązania ze wzrostem gospodarczym zaprezentowała dr hab. Małgorzata Porada-Rochoń prof. US i dr hab. Justyna Franc-Dąbrowska, prof. SGGW. Jak się okazuje w rozwiniętych gospodarkach obserwuje się w ciągu ostatnich 147 lat pozytywny związek pomiędzy rozwojem finansowym a wzrostem gospodarczym. Natomiast poziom tego wpływu jest różny w różnych krajach i regionach. Kraje skandynawskie są bardziej efektywne w korzystaniu z pożyczek, a np. Niemcy najmniej.
Tę sesję zakończyło wystąpienie Michała Krakowiaka z KZBS. Przedstawił on znaczenie systemu bankowego w gospodarce i potencjalny wpływ proporcjonalności regulacji na jego efektywność. Jak stwierdził, bezpieczeństwo banków jest najważniejsze, ale jest delikatna granica, po której przekroczeniu, banki mogą rozwijać się słabiej. Nadmierna złożoność regulacji absorbuje zasoby organizacji i organów kontrolnych.
Debata o uwarunkowaniach finansowania biznesu i infrastruktury publicznej
Panel dyskusyjny prowadził prof. dr hab. Jerzy Nowakowski z SGH, a ekspertami byli: prof. dr hab. Małgorzata Zaleska z SGH, dyrektor Instytutu Bankowości, Grzegorz Zieliński EBOR, dyrektor generalny na Polskę, Kraje Bałtyckie i Europę Środkową, dr hab. Konrad Raczkowski, prof. nadzw. wiceprezes zarządu w Banku Ochrony Środowiska, Agnieszka Pietkun dyrektor Biura Sektora Publicznego w Banku Pekao, Danuta Kowalczyk prezes zarządu Fundacji FAPA Polskiej Izby Bankowości Spółdzielczej, Piotr Chrzanowski p.o. prezesa zarządu w Warszawskim Banku Spółdzielczym oraz Jacek Koziaczy prezes zarządu w Wywiadowni Gospodarczej Creditreform Polska.
Dyskutowano między innymi o problemach, jakie spotyka się przy finansowaniu startupów, bo firmy rozpoczynające działalność nie mają zdolności kredytowej. Jak zauważyła prof. Małgorzata Zaleska, dla banków bardziej opłacalne jest choćby finansowanie konsumpcji.
Grzegorz Zieliński przekonywał, że banki nie powinny finansować startupów, bo się na tym nie znają. Takie przedsięwzięcia korzystają w większości w Europie z funduszy unijnych. Trudno też ocenić co jest startupem, a co nie jest. W trakcie dyskusji poruszano problemy, jakie spotykają spółki powoływane przez miasta, które nie działają dla osiągania zysku. Czy można je finansować na podstawie ich przyszłych dochodów? Jakimś rozwiązaniem może tu być finansowanie hybrydowe.
Jacek Koziaczy mówił o kredycie kupieckim jako znaczącym elemencie finansowania i powiązanymi z tym raportami o adekwatności płatniczej firm. Specyficzna jest sytuacja banków spółdzielczych, jeśli chodzi o finansowanie małych i średnich przedsiębiorstw, bo mogą one mieć pełniejszą wiedzę o takich firmach ze względu na relacje, jakie mają w lokalnej społeczności.
Działalność gospodarcza i instytucje samorządowe
W tej sesji, której przewodzili prof. dr hab. Marian Podstawka z SGGW w Warszawie oraz prof. dr hab. Adam Kopiński z Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, poruszono szeroki zakres zagadnień.
Waldemar Zbytek reprezentując Warszawski Instytut Bankowości, mówił o programie EduAktywni – przedsiębiorczość dla każdego. Żeby kapitał został wykorzystany, to ktoś musi go chcieć. Dlatego duże są potrzeby, jeśli chodzi o przekazywanie wiedzy ekonomicznej dzieciom i młodzieży w tym również na niższych poziomach edukacji. Od 1 września 2019 będzie obowiązywać nowa podstawa programowa w nauce przedsiębiorczości w szkołach średnich. Jak stwierdził, przedsiębiorczość to umiejętność wprowadzania w życie własnych pomysłów. Przedsiębiorczość to wiedza uniwersalna. O czym świadczy, wydana po raz pierwszy w 1924 r. książka „Bankructwo małego Dżeka” Janusza Korczaka. Korczak zawarł w niej, możliwe, że za namową Władysława Grabskiego, wykład z nauk ekonomicznych w przystępnej dla dzieci formie. Jak dowodzą kolejne jej wznowienia nie straciła ona na swojej aktualności do dziś.
Natomiast Krzysztof Owczarek z BFG przedstawił zasady resolution jako elementu bezpieczeństwa. BFG ma plany przymusowej restrukturyzacji banków, ale jest to ostateczność. Zawsze stawia się pytanie, czy podmiot jest ważny dla interesu publicznego. Jeśli tak, to możliwa jest przymusowa restrukturyzacja, czyli resolution. W resolution nie mogą być zaangażowane środki publiczne. Mówił też o ochronie deponentów.
Dr hab. Konrad Raczkowski, prof. nadzw. z Banku Ochrony Środowiska w swojej prelekcji zaprezentował modele finansowania i kierunki rozwoju jednostek gospodarczych w Polsce i na świecie. W Polsce dla przedsiębiorstw duże znaczenie ma finansowanie ze środków własnych, dlatego jest tu znaczna przestrzeń dla rozwoju akcji kredytowej. Przedsiębiorstwa obecnie preferują kredyt obrotowy.
Wpływ środków UE dedykowanych małym i średnim przedsiębiorstwom na wielkość akcji kredytowej w sektorze bankowym to temat wystąpienia prof. dr hab. Beaty Filipiak z Uniwersytetu Szczecińskiego i dr hab. Marka Dylewskiego, prof. Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu. Obecnie zaczynają przeważać środki zwrotne, ale nisko oprocentowane. Zwrócono uwagę, że większość w Polsce stanowią mikroprzedsiębiorstwa.
Natomiast o problematyce skonsolidowanego zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego w Polsce mówił dr Mirosław Czekaj z Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy. Jak stwierdził skonsolidowane zadłużenie samorządów jest wyższe od budżetowego przeciętnie o ok. 1/3 i może to być powodem ryzyka.
Dr hab. Magdalena Zioło, prof. Uniwersytetu Szczecińskiego, i prof. dr hab. Piotr Niedzielski z Uniwersytetu Szczecińskiego przedstawili zasady finansowania publicznej komunikacji zbiorowej w aglomeracjach miejskich w naszym kraju. Mówili o problemie wykluczenia transportowego i jakości usług zapewnianych przez samorządy. Ostrzegali, że bezpłatne przejazdy wcale nie muszą być najlepszym rozwiązaniem, choć wprowadziło je już kilka mniejszych miast.
Modele finansowania i współpraca nauki z biznesem
Sesji zamykającej pierwszy dzień Forum przewodniczyli dr hab. Grażyna Michalczuk, prof. Uniwersytetu w Białymstoku i prof. dr hab. Piotr Niedzielski z Uniwersytetu Szczecińskiego. W pierwszym wystąpieniu w tej części dr hab. Andrzej Buszko, prof. Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie przedstawił różnice w ekonomii tzw. szarej strefy w Polsce i jej potencjalny wpływ na rozwój regionów. Warto zauważyć, że są różne definicje szarej strefy tak jak i jej źródła. Przyczyniać się do tworzenia szarej strefy mogą wysokie podatki, ale też skomplikowany system prawny. Regiony gdzie jest wysoki poziom szarej strefy tam rozwój ekonomiczny jest niższy.
Dr hab. Ryszard Kata prof. Uniwersytetu Rzeszowskiego mówił o sektorze bankowym w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. W wielu krajach udział banków zagranicznych w przekracza 90%, w Polsce obecnie jest to 45,5%. Bankowość z repolonizacją w tle i czy mały oddział może zastąpić duży bank to tezy, nad którymi zastanawiał się w swoim wystąpieniu prof. dr hab. Alfred Janc z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Z kolei prof. dr hab. Maciej Wiatr z SGH przedstawił wybrane problemy dotyczące ryzyka kredytowego w działalności banków spółdzielczych w Polsce. Banki spółdzielcze mają uproszczone podejście do pomiaru ryzyka kredytowego i nie przekładają się na statystyki dotyczące jakości ich portfela kredytowego. Obserwuje się jednak ich wzrost „apetytu” na ryzyko.
Dr hab. Jan Koleśnik, prof. SGH omówił w wystąpieniu uwarunkowania funkcjonowania systemów gwarantowania depozytów i ich wpływ na deponentów. Na przykład władze chińskie dopiero trzy lata temu wprowadziły system gwarantowania depozytów. Jak stwierdził systemy gwarantowania depozytów osłabiają możliwość edukacji finansowej społeczeństwa. Nie ma potrzeby dbać o sytuację finansową banku, zwłaszcza jeśli wysoka jest kwota gwarantowana. Dla konsumenta liczy się jedynie wysokość oprocentowania. To tworzy nacisk na banki, by takie gwarantowały, choć może być to dla nich ryzykowne ze względów ekonomicznych.
Tę część zamknęły wystąpienia dr Anny Bernaziuk (BDO Polska), która przedstawiła między innymi zasady organizacji postępowań kwalifikacyjnych biegłych rewidentów już w trakcie studiów na uczelniach wyższych. Natomiast mgr Robert Roman Stolarski i mgr Andrzej Skolmowski z SGGW przedstawili praktyczne uwarunkowania związane z transferem wiedzy z biznesu do nauki.
