Nauka i biznes, czyli sojusz dla rozwoju i innowacyjności

Karol Mórawski: Partnerstwo pomiędzy sektorem nauki i szkolnictwa wyższego oraz biznesem stanowi jeden z czynników sprzyjających rozwojowi gospodarczemu i technologicznemu kraju. W jaki sposób powstawały relacje na linii nauka-biznes w dobie transformacji ustrojowej w Polsce, i w jakim stopniu przyczyniły się one do reformy kraju?

Krzysztof Pietraszkiewicz: Już na samym początku transformacji ustrojowej, a więc ponad 25 lat temu, wybitni naukowcy, rektorzy polskich uczelni oraz liczący się przedsiębiorcy dostrzegli konieczność  współpracy na linii nauka – biznes w celu zwiększenia tempa przebudowy i rozwoju polskiej gospodarki.

W toku kolejnych debat i seminariów udało się zidentyfikować najpoważniejsze przeszkody dla harmonijnego współdziałania obydwu środowisk, jak też wskazać sprawdzone w innych krajach rozwiązania, które sprzyjają owej kooperacji, z korzyścią dla innowacyjności i konkurencyjności gospodarki i podnoszenia poziomu życia całego społeczeństwa.

Punktem istotnym w tym procesie było powołanie Polskiego Forum Akademicko-Gospodarczego, którym dziś mam przyjemność kierować wspólnie z gronem wybitnych przedstawicieli świata nauki i gospodarki.

Głównym zadaniem Forum jest sprzyjanie budowy dobrych relacji pomiędzy światem gospodarki a światem nauki. Inicjatorom tego przedsięwzięcia wyraźnie zależało i nadal zależy na tym, by razem brać odpowiedzialność za realizację strategii wspólnego wzrastania, obejmującej zarówno nowoczesny polski biznes, świat nauki, jak również samorządy terytorialne i całe regiony.

Które obszary funkcjonowania państwa i gospodarki były przedmiotem dotychczasowych działań Forum?

Nie będzie żadnej przesady w stwierdzeniu, iż wszystkie kwestie kluczowe z punktu widzenia polskiego państwa, społeczeństwa czy gospodarki w tej czy innej postaci znajdowały odzwierciedlenie w naszych pracach. Fundamentalny charakter miały rzecz jasna rozważania, debaty i refleksje na temat rozwoju Polski w nowych realiach społecznych, politycznych i ekonomicznych.

Dyskurs ten objął między innymi zagadnienia tak aktualne na przestrzeni minionego ćwierćwiecza jak konstytucja i docelowy system prawny Rzeczypospolitej, rozwój gospodarczy w nowych realiach makroekonomicznych czy też przygotowanie Polski do udziału w międzynarodowych instytucjach  gospodarczych, politycznych i militarnych.

Równocześnie w ramach Forum toczyły się ożywione dyskusje na temat perspektyw dla poszczególnych segmentów gospodarki, rozwoju rodzimego przemysłu czy też koniecznych zmianach w funkcjonowaniu regionów.

Ten ostatni obszar stał się szczególnie istotny w kontekście całkiem nowych możliwości, jakie pojawiły się w związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Akcesja oznaczała wszak nie tylko potężny zastrzyk środków na rozwój z różnorakich funduszy unijnych, ale również znacząco zwiększyła zainteresowanie Polską ze strony  inwestorów zagranicznych.

Dla wielu podmiotów funkcjonujących na rynkach globalnych poszerzenie Wspólnoty oznaczało szansę na dalszy rozwój przedsiębiorstw, także w skali międzynarodowej, z wykorzystaniem zasobów intelektualnych i materialnych znajdujących się w nowych państwach członkowskich. Kraje te z kolei dzięki współpracy z wiodącymi przedsiębiorstwami zyskiwały dostęp do najnowocześniejszych rozwiązań technologicznych i know-how.

W jakim stopniu zmieniły się priorytety dla współpracy na linii nauka-biznes po niemal trzech dekadach funkcjonowania Forum?

Wszystko wskazuje na to, że partnerstwo pomiędzy uczelniami i jednostkami badawczo-rozwojowymi a przedsiębiorcami i samorządem terytorialnym wchodzi właśnie w całkiem nową fazę. Na przestrzeni ostatniego ćwierćwiecza znacząco zwiększyła się pula środków przeznaczanych na finansowanie wspólnych prac badawczych i współpracy na linii nauka-biznes.

Warto podkreślić, iż fundusze te pochodzą nie tylko z budżetu państwa, ale również od prywatnych przedsiębiorców. Ta niewątpliwie pozytywna tendencja stanowi efekt działań podejmowanych przez kolejnych ministrów odpowiadających za obszar nauki i szkolnictwa wyższego, ale również inne resorty i urzędy centralne, w szczególności Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.

Równocześnie doszło do gruntownej zmiany mentalności reprezentantów polskiego sektora przedsiębiorstw, którzy przekonali się, że współpraca z polskimi uczelniami może dawać  dobre rezultaty.

Dzisiaj zarówno Polska jak i cała Europa stoi wobec wielkich wyzwań, których rozwiązanie wymaga zaangażowania zarówno naukowców, jak i praktyków gospodarczych. Do takich zadań należy w pierwszej kolejności poprawa stanu środowiska w którym żyjemy, a więc troska o czyste powietrze, czystą wodę, a w niektórych regionach również dostęp do słodkiej wody.

Aby osiągnąć te cele, musimy aktywnie przeciwdziałać stepowieniu coraz większych obszarów kraju i konsekwentnie realizować program dekarbonizacji polskiej gospodarki, w szczególności w obszarze energetyki. Również i w takich dziedzinach jak budownictwo mieszkaniowe czy planowanie przestrzenne potrzeba całkiem nowego podejścia, które wypracować możemy jedynie w wyniku kooperacji pomiędzy uczelniami, przedsiębiorcami i jednostkami samorządu terytorialnego.

Przypomnę, że programy rozwoju naszego kraju są tworzone i koordynowane nie tylko na szczeblu centralnym, ale również i regionalnym, gdzie za ich wdrożenie odpowiadają marszałkowie i zarządy poszczególnych województw. W związku z tym najważniejsze uczelnie Polski podejmują współdziałanie zarówno z odpowiednimi agendami rządowymi, jak również  z jednostkami samorządu terytorialnego, z marszałkami województw.

To nowe otwarcie, o którym wspomniałem będzie bazować na nowych regulacjach, zarówno tych powstających na poziomie europejskim jak również na poziomie krajowym. Biorąc pod uwagę mnogość i wagę aktualnych wyzwań, w roku ubiegłym Polskie Forum Akademicko-Gospodarcze wystąpiło z inicjatywą organizowania dorocznego forum akademicko-gospodarczego.

Pierwsza edycja wydarzenia odbyła się w tym roku i była poświęcona zidentyfikowaniu i wykorzystaniu nowych możliwości, jakie dają dwa nowe akty prawne: ustawa o przedsiębiorczości i prawo o szkolnictwie wyższym, określane też jako konstytucja dla biznesu i konstytucja dla nauki.

Debata na ten temat z udziałem przedstawicieli wszystkich środowisk pokazała, że już we wstępnej fazie wdrażania nowych regulacji zarysowały się dodatkowe możliwości współpracy biznesu z nauką i szkolnictwem wyższym.

Równocześnie Związek Banków Polskich wraz z innymi organizacjami rynku finansowego aktywnie angażuje się w promowanie nowych instrumentów, zarówno z rynku krajowego jak i europejskiego, jakie mogą być wykorzystywane przy realizacji wspólnych projektów, podejmowanych przez uczelnie i przedsiębiorstwa.

Ogromną rolę odegrał w tej dziedzinie Krajowy Punkt Kontaktowy ds. Instrumentów Finansowych Programów UE, zapraszając do debaty przedstawicieli europejskich instytucji finansowych, które umożliwiają nam sięganie po środki dostępne w ramach programów ramowych.

Mieliśmy również przyjemność wysłuchania wybitnych przedstawicieli świata nauki, którzy specjalizują się między innymi w transferze najbardziej zaawansowanych technologii. Pracownicy naukowi Uniwersytetu Stanford z Kalifornii zaprezentowali, w jaki sposób może być kształtowana współpraca pomiędzy uczelniami i przedsiębiorstwami w zakresie transferu technologii i wspólnego rozwiązywania problemów, przed jakimi stają przedsiębiorcy czy poszczególne regiony.

W jakim stopniu wyzwania europejskie przekładają się na kierunki modernizacji polskiej gospodarki?

Wiele problemów natury globalnej czy europejskiej siłą rzeczy dotyczy również Polski. Do takich wyzwań należy między innymi zwiększenie innowacyjności i poprawa konkurencyjności gospodarki europejskiej czy też realizacja wielkiego programu klimatycznego.

Z polskiego punktu widzenia fundamentalne znaczenie ma bez wątpienia poprawa innowacyjności, także poprzez zwiększenie poziomu automatyzacji i robotyzacji gospodarki. Pomimo ogromnego wysiłku i postępu, jaki dokonał się w tym obszarze na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat, pod względem innowacyjności wciąż zajmujemy końcowe miejsca pośród krajów europejskich. Nakłady na badania i rozwój w Polsce wciąż należą do najniższych w całej Wspólnocie.

Dodam tylko, że proste rezerwy, którymi dysponowaliśmy w ostatnich dekadach, i które z powodzeniem wykorzystywaliśmy dla poprawy konkurencyjności gospodarki i rozwoju kraju, w pewnym momencie się wyczerpują. Jeżeli chcemy osiągnąć lepsze efekty w obszarze wydajności i efektywności gospodarowania, jeżeli chcemy w dalszym ciągu poprawiać poziom naszego życia to musimy postawić na innowacyjność.

Potrzebne są nie tylko własne działania badawczo-rozwojowe, realizowane wspólnie przez reprezentantów świata nauki i biznesu, ale także umiejętne wdrażanie tych rozwiązań modernizujących nasze firmy, które powstają poza granicami kraju. One mogą być wprowadzane także dzięki współpracy z uczelniami.

Zagadnieniem o charakterze fundamentalnym jest wreszcie przygotowanie przez uczelnie odpowiednio wykwalifikowanych kadr, co można osiągnąć jedynie poprzez wdrożenie nowoczesnych programów kształcenia, uwzględniających przyszłe kompetencje niezbędne w różnych obszarach funkcjonowania naszej gospodarki i całego państwa.

Wszystkim zależy na tym, by wiedza zdobywana w ramach procesu kształcenia studentów i budowane kompetencje były jak najpełniejsze, konieczne jest zatem stworzenie efektywnego systemu praktyk zawodowych i rozwijanie nowoczesnych form edukacji, uwzględniającego potrzebę kształcenia dualnego w niektórych obszarach.

Rozwojowi gospodarki i zwiększeniu innowacyjności sprzyjałoby również zwiększenie popularności doktoratów aplikacyjnych, realizowanych w prywatnych przedsiębiorstwach lub na potrzeby tychże firm.

Chodzi wreszcie o to, by w procesie kształcenia przyszłych pracowników dla biznesu, administracji publicznej czy służby zdrowia wskazywać na konieczność wykorzystywania zaawansowanych technologii w rozwiązywaniu problemów osób, które w różnych obszarach doświadczają wykluczenia bądź są zagrożone wykluczeniem. Dotyczy to w szczególności osób z niepełnosprawnościami czy seniorów, dla których nowoczesne rozwiązania teleinformatyczne mogą stanowić skuteczny i prosty kanał komunikacji ze współczesnym światem.

Chcemy wreszcie, by współdziałanie pracowników różnych uczelni, na przykład medycznych i technicznych, z przedsiębiorcami skutkowało powstawaniem projektów i wynalazków w większym niż dotychczas stopniu chroniących ludzkie życie i poprawiających bezpieczeństwo pracy w szczególnie trudnych warunkach.

Właśnie dzięki współpracy ludzi nauki i biznesu mogą powstawać maszyny i urządzenia, które mogą wykonywać niebezpieczne zadania dokładniej,  szybciej i bez narażania ludzi na nadmierne ryzyko.

Które obszary współpracy na linii nauka-biznes mają charakter kluczowy dla polskiego sektora bankowego?

Polska bankowość od wielu lat traktuje finansowanie rozwoju jako kwestię absolutnie priorytetową. Wielkim dorobkiem środowiska bankowego w obszarze konstruowania rozwiązań finansowych dla innowatorów jest kredyt technologiczny. Uważamy, że ten projekt służy i w kolejnych latach będzie z powodzeniem służył promowaniu współpracy polskich uczonych z przedsiębiorcami.

Chcemy także aktywnie uczestniczyć w opracowywaniu mechanizmów finansowania takich  przedsięwzięć jak spółki profesorskie czy inkubatory przedsiębiorczości w uczelniach, które umożliwiają zaangażowanie wyróżniających się studentów, aktywnych w ramach studenckich kół naukowych.

Wreszcie zależy nam na tym, by budować i upowszechniać najlepsze praktyki związane z transferem technologii. W niektórych uczelniach dorobek w tym względzie jest bardzo poważny.

Zależy nam wreszcie na tym, aby wzorem wielu innych krajów stymulować kontakty pomiędzy uczelniami i ich absolwentami. Z tych relacji powstają bardzo wartościowe projekty, dzięki kontaktom z dawnymi studentami, działającymi obecnie w biznesie czy też administracji publicznej, uczelnie zyskują dodatkowe, cenne doświadczenia i wiedzę z pierwszej ręki na temat funkcjonowania innych segmentów rynku, z kolei wiedza absolwentów wzbogacana jest o wyniki najświeższych badań i analiz naukowych.

Wiemy o tym, że w kolejnych dziesięcioleciach, ze względu na szybki postęp w wielu dziedzinach, uzupełnianie wiedzy jest i będzie stałą koniecznością.

Reasumując, program współpracy uczelni i przedsiębiorstw ma ogromne znaczenie nie tylko dla naukowców, przedsiębiorców czy jednostek samorządu terytorialnego, ale dla harmonijnego i stabilnego rozwoju naszej ojczyzny. Mam szczerą nadzieję, iż utworzenie rad uczelni, okaże się czynnikiem sprzyjającym zacieśnianiu współpracy z przedsiębiorstwami