Kapitalizm w kryzysie: Choroba jest zdrowiem zdrowie jest chorobą

Prof. dr hab. Andrzej M. Zawiślak zwraca uwagę, że taka interpretacja winna oddawać faktyczny stan rzeczy. Dramatycznym problemem jest to, że tzw. teoria ekonomii głównego nurtu będąca wytyczną działania dla polityków nie odpowiada właściwie na sygnały, jakie generuje system gospodarki światowej. W krajach bogatych następuje coraz większe rozwarstwienie dochodowe; indywidualne apanaże nie pozostają w żadnym związku ze społecznie użytecznymi efektami pracy, vide: pobory bankierów współodpowiedzialnych za ostatni kryzys. Przepływy kapitałowe w skali globu przeczą elementarnemu poczuciu sprawiedliwości. Jak policzył noblista w dziedzinie ekonomii Joseph Stiglitz, od 1980 r. biedne peryferie przekazały bogatemu centrum 4,6 bln USD.

Dziwny jest ten świat

J. Stiglitz skomentował ten fakt następująco: dziwny jest ten świat, gdzie biedni subsydiują bogatych. Prof. A. Zawiślak uważa, że wyzysk i korupcja to dwa określenia, które najtrafniej oddają aktualny stan rzeczy w neoliberalnym modelu gospodarczym, jeśli oceniać go pod kątem wartości etycznych. Sprzedaż wołowego steku w restauracji nowojorskiej, przynosząca zysk restauratorowi, hodowcy i pośrednikom będzie rentowna ze społecznego punktu widzenia pod warunkiem, że cena steku przekroczy 200 USD! Tylko wtedy zostaną uwzględnione wszystkie nakłady pracy w produkcji steku.

Dodatkowym utrudnieniem w przeprowadzeniu prawidłowej kalkulacji kosztów umożliwiającej ocenę efektywności systemu są powszechnie występujące wahania cen surowców, niemające nic wspólnego z obiektywnymi wydatkami na ich pozyskiwanie. Przykładem mogą być zachodzące w kwartalnych interwałach zmiany cen ropy od 40 do 200 USD za baryłkę.

Zdaniem prof. A. Zawiślaka świadczy to o tym, że zysk przekształca się w… rentę! Cena przestaje mieć związek z kosztami, a staje się pochodną polityczno-własnościowych układów w konkretnej sytuacji. W rezultacie następuje coraz większy rozziew między wskaźnikami efektywności gospodarowania z punktu widzenia interesu społecznego oraz prywatnych grup kapitałowych.

Kasyno dla banksterów

Nadal jednak liczne są zastępy neoliberalnych trubadurów „wolnego rynku” skłonnych dowodzić, że to nie kapitalizm jest bankrutem, ale jego niedoskonała realizacja! Aliści – powiada profesor – to kryzys całego systemu. Prawo podaży i popytu, a więc kamień węgielny neoliberalnej teorii – totalnie się rozregulowało: ceny rosną, chociaż popyt maleje; podaż spada, mimo że rosną ceny. Nic dziwnego, że pojawiła się opinia, wedle której system finansowy to architektura fikcji.

J. Stiglitz doszedł do gorzkiej konkluzji, że rynek to kasyno dla bogatych, w którym ceny na chybił trafił odzwierciedlają zmiany w ich nastrojach. Graczami są głównie przedstawiciele finansjery, ukuto już nazwę dla tego etapu kapitalizmu – finansjeryzacja, albowiem faktyczna władza przechodzi w ręce sfer bankowych (w nazewnictwie amerykańskiej ulicy określa ich się mianem: banksterów). Za kryzys, który sami w największym stopniu spowodowali, płacić muszą nawet prezesi wielkich korporacji przemysłowych, nie mówiąc o społeczeństwie, a w tym samym czasie rosną apanaże bankierów.

Złamany został słynny 11 § kodeksu cywilnego „o bankructwie”, przewidujący w przypadku upadłości firmy utratę wszystkiego przez jej aktualnych udziałowców i przekazanie ich uprawnień nowym właścicielom. Banki powinna więc obowiązywać podobna procedura. Jest jednak inaczej. Amerykański rząd za 12 bln USD ratuje dotychczasowych akcjonariuszy, zasilając wielkie banki kosztem podatników. Jeden z anonimowych przedstawicieli sfer bankowych przepytywany na tę okoliczność skomentował to krótko: ostatecznie po coś finansujemy kongresmenów, i to z obu partii.

Im mądrzej, tym głupiej?

Prof. A. Zawiślak twierdzi, że nieusuwalna przyczyna kryzysu to mechanizm zaspokajania niezaspokajalnej potrzeby zysku. Wszechobecność tej dyspozycji psychicznej na poziomie jednostki arcytrafnie, kiedyś wyraził ...