Jak Polacy płacili w 2020 roku i jaki jest stan naszej wiedzy finansowej? Badanie NBP
Narodowy Bank Polski opublikował materiał pt. „Zwyczaje płatnicze w Polsce w 2020 r.”. Celem badania była analiza sposobu dokonywania detalicznych transakcji płatniczych, a także takich aspektów jak zakres i metody korzystania z usług instytucji finansowych oraz poszczególnych instrumentów płatniczych. Dostarczyło ono jednocześnie informacji na temat wiedzy finansowej mieszkańców Polski.
Ponad 88,5% dorosłych Polaków posiadało rachunek płatniczy
Z badania wynika, że ponad 88,5% dorosłych Polaków posiadało rachunek płatniczy. Brak konta był najczęściej powiązany z wykształceniem – najmniej osób posiadających konto (55,7%) znajdowało się wśród respondentów z wykształceniem podstawowym, gimnazjalnym lub niemających formalnego wykształcenia. Dodatkowo, rachunków nie posiadała znaczna większość osób (93,3%) wśród najmłodszej badanej grupy wiekowej – młodzieży w wieku od 15 do 17 lat. Wśród przyczyn niekorzystania z rachunku płatniczego respondenci wskazywali najczęściej brak takiej potrzeby (80,6%), preferencje przechowywania pieniędzy w gotówce (30,3%), ale też postrzeganie kosztów z tym związanych jako zbyt wysokich (21,2%) i brak zaufania do instytucji finansowych (17,7%).
Dla 17,3% gotówka była jedynym wykorzystywanym instrumentem płatniczym
W ciągu ostatnich 12 miesięcy poprzedzających badanie z gotówki skorzystało 97,8% badanych, przy czym dla 17,3% gotówka była jedynym wykorzystywanym instrumentem płatniczym. W tym samym okresie 82,7% badanych skorzystało z bezgotówkowych instrumentów płatniczych, wśród których najpowszechniej użytym instrumentem była karta płatnicza – skorzystało z niej 81,7% wszystkich respondentów (de facto wszyscy badani, którzy mieli karty płatnicze). Powszechnie używane były również polecenia przelewu, skorzystanie z których zadeklarowało 69,8% respondentów.
Instrumenty płatnicze są dobrze oceniane pod względem podstawowych cech związanych z ich użyciem. Podczas zakupów w kanale stacjonarnym za najszybsze uznawane są karty płatnicze z funkcją zbliżeniową (94%). Gotówka zaś oceniona została jako łatwa w użyciu (94%), bezpieczna (92%), tania (94%) i powszechnie akceptowana (98%). W kanale internetowym za najszybszą uważana była płatność mobilna z wykorzystaniem kodu (88%). Gotówka uważana była natomiast za najłatwiejszy w użyciu (95%), najbezpieczniejszy (95%) i powszechnie akceptowany (91%) instrument płatniczy wykorzystywany w płatnościach zdalnych. Za najtańszą uchodzi płatność kartą płatniczą (85%).
Metody i miejsca pozyskiwania gotówki
Analizując metody i miejsca pozyskiwania gotówki, dla badanych najłatwiejszy był dostęp do bankomatu (bardzo łatwo i całkiem łatwo mogło dotrzeć do niego 76,4% badanych), z którego korzystała też największa liczba respondentów (83%). Na kolejnym miejscu pod względem łatwości do-stępu plasował się oddział bankowy (łatwo i całkiem łatwo docierało tam 45,5% respondentów), z tej metody pobrania gotówki korzystało 58,4% respondentów. Do placówki Poczty Polskiej łatwo i bardzo łatwo mogło dotrzeć 24,3% badanych, zaś 67,7% badanych nie pozyskiwało gotówki w tym miejscu. Usługa cash back była łatwo lub bardzo łatwo dostępna dla 17,6% badanych, była też najmniej popularna – 75% osób nie korzystało z tej metody.
40,6 proc. Polaków ma niski poziom wiedzy finansowej, 33,2 proc. średni, 26,1 proc. wysoki
40,6 proc. Polaków posiada niski poziom wiedzy finansowej, 33,2 proc. średni, a 26,1 proc. wysoki – wynika z badania przeprowadzonego przez Narodowy Bank Polski.
26,1 proc. osób zaprezentowało wysoki poziom wiedzy finansowej, 33,2 proc. — średni, a 40,6 proc. prezentowało niski poziom tej wiedzy.
„Poziom wiedzy finansowej jest niemal identyczny wśród kobiet i mężczyzn — różnice w tym względzie są marginalne” – napisano w opracowaniu badania.
„Wysoką wiedzę finansową prezentują raczej osoby dorosłe (35 proc. w przedziale wiekowym 25-39 lat i 29,6 proc. w przedziale 40-54 lat), o wykształceniu średnim (32,4 proc.) i wyższym (35,3 proc.). Jeżeli chodzi o szczególnie duży odsetek ludności o niskim poziomie wiedzy finansowej, to są to szczególnie osoby powyżej 55 roku życia (55 proc.) oraz osoby o wykształceniu podstawowym, gimnazjalnym lub bez formalnego wykształcenia (65,3 proc.)” – dodano.
W celu zbadania wiedzy finansowej zadano respondentom trzy pytania badające zrozumienie trzech koncepcji ekonomicznych: (i) odsetek i oprocentowania, (ii) inflacji oraz (iii) ryzyka związanego z inwestowaniem:
– proszę wyobrazić sobie sytuację, w której na koncie oszczędnościowym oprocentowanym na poziomie 2 proc. w skali roku ma Pan/i 100 złotych. Jeżeli nie dokona Pan/i żadnych wypłat oraz nie zostaną pobrane żadne opłaty za prowadzenie konta, jaka kwota będzie znajdować się na koncie po pięciu latach? Możliwe odpowiedzi: ponad 102 zł, dokładnie 102 zł, mniej niż 102 zł, nie wiem.
– proszę wyobrazić sobie, że oprocentowanie Pan/i konta oszczędnościowego to 1 proc. rocznie, a poziom inflacji wynosi 2 proc. rocznie. Czy po upływie roku za środki zgromadzone na koncie będzie Pan/i kupić mógł/mogła kupić: więcej niż dzisiaj, tyle samo co dzisiaj, mniej niż dzisiaj, nie wiem.
– proszę wskazać, czy poniższe twierdzenie jest prawdziwe czy fałszywe: „Kupowanie akcji jednej firmy zazwyczaj zapewnia bezpieczniejszy zwrot z inwestycji niż zakup jednostek uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym lokującym środki w akcje wielu firm”. Możliwe odpowiedzi: prawda, fałsz, nie wiem.
Indeks wiedzy finansowej respondentów wyliczony został w sposób taki, że rozpoczynając od 0, każda poprawna odpowiedź zwiększała wynik respondenta o 1, zaś błędna zmniejszała tenże wynik o 1. Udzielenie odpowiedzi „nie wiem” nie było karane stratą punku.
Respondent mógł uzyskać wynik w przedziale od -3 do 3. Wynik wynoszący 3 (wszystkie odpowiedzi poprawne) został scharakteryzowany jako wysoka wiedza finansowa, wynik równy 1 lub 2 jako średnia wiedza finansowa, zaś wynik w przedziale od -3 do 0 jako niska wiedza finansowa.
Badanie zostało przeprowadzone w okresie 15 września – 15 października 2020 r. na reprezentatywnej grupie 1265 respondentów w wieku od 15 lat.
