Inauguracja InvestEU w Polsce, od kiedy i jak z niego skorzystać?

‒ Program InvestEU opiera się na sprawdzonym modelu Planu Inwestycyjnego dla Europy i łączy pod jednym dachem Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych i 13 innych instrumentów finansowych UE.

Fundusz InvestEU zmobilizuje inwestycje publiczne i prywatne, dzięki gwarancji z budżetu UE w wysokości 26,2 mld euro, która wesprze projekty inwestycyjne Grupy Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) ‒ podkreślała prof. Teresa Czerwińska, wiceprezes Europejskiego Banku Inwestycyjnego.

‒ Polska z powodzeniem konkurowała o wsparcie z EFIS z największymi gospodarkami europejskimi. Polski bank rozwoju wykorzystuje kompetencje i doświadczenie zgromadzone przy realizacji inwestycji, które będą miały szczególne znaczenie dla gospodarki w czasie spowolnienia, z jakim mamy do czynienia obecnie ‒ mówiła Beata Daszyńska-Muzyczka, prezes Banku Gospodarstwa Krajowego.

‒ Wsparcie, zapewniane w ramach programu InvestEU dla firm, będzie dedykowane nie tylko sektorowi MŚP, ale także większym podmiotom ‒  z grupy tzw. mid-caps. Ogromne środki będą dedykowane infrastrukturze, ekologii i cyfryzacji.

To kapitał i doradztwo finansowe połączonych potencjałów – publicznego i prywatnego ‒ w jednym programie, podkreślił Arkadiusz Lewicki, dyrektor Krajowego Punku Kontaktowego ds. Instrumentów Finansowych Programów UE.

KPK udzieli wsparcia

W takiej sytuacji kluczowego znaczenia nabiera wsparcie eksperckie, udzielane i kandydatom na pośredników finansowych, i ostatecznym beneficjentom programu tak, by ich wnioski nie były odrzucane z przyczyn formalnych, i by aplikowali o te instrumenty, które mają szansę uzyskać, i które odzwierciedlają ich faktyczne potrzeby.

Na pierwszej linii wdrożenia programu występują instytucje finansowe, głównie komercyjne, które będą kandydowały o status pośredników finansowych współpracujących z Grupą EBI (a dokładnie z bankiem lub funduszem inwestycyjnym tego banku) lub BGK, który jako pierwszy w Europie uzyskał niemalże równy status  do EBI w tym programie.

Instytucje komercyjne (np. banki, przedsiębiorstwa leasingowe, fundusze vc) dopiero po pozyskaniu wsparcia w bankach rozwojowych i mandatu na współpracę mogą uruchomić rynkowo nowe instrumenty finansowe. Ponieważ w InvestEU nie ma kopert narodowych ‒ z programu skorzystają ci, którzy najwcześniej  i najlepiej przygotowali projekty i przekonali do nich zarządzających programem.

Dla krajowych instytucji finansowych bardzo ważne będzie więc wsparcie szkoleniowe i doradcze, aby jak najszybciej wejść do programu. Dopiero wtedy polscy przedsiębiorcy będą mogli otrzymać nowe środki.

Dyrektor Arkadiusz Lewicki przypomniał, że reprezentowany przezeń ośrodek dysponuje przeszło piętnastoletnim doświadczeniem, jeśli chodzi o programy UE, realizowane przy współudziale grupy Europejskiego Banku Inwestycyjnego, w ramach których dostępne są tego typu instrumenty finansowe.

KPK inicjował lub wspierał proces kontraktowania i wdrażania ponad 17 mld złotych preferencyjnego wsparcia udzielanego przez 204 instytucje finansowe od 2015 roku ‒ w ramach poprzedników programowych InvestEU.

‒ Posiadamy niezbędne doświadczenie ze wszystkimi tego typu instrumentami i rodzajami instytucji finansowych. Wspieraliśmy w przygotowaniu do aplikacji i wejściu na rynek zarówno banki i leasing, jak i fundusze pożyczkowe, poręczeniowe czy podwyższonego ryzyka.

Programy publiczne nie dla wszystkich są łatwe. Wiele instytucji obawia się biurokracji. KPK, łącząc wiedzę rynkową z regulacyjną i stałym kontaktem z odpowiednimi instytucjami publicznymi, skutecznie wspiera polski rynek ‒ podkreślił dyrektor KPK. 

Określając działalność KPK mianem swoistego partnerstwa publiczno-prywatnego, szef tej instytucji zapewnił, że KPK jest otwarty na współpracę ze wszystkimi interesariuszami, zarówno z sektora komercyjnych instytucji finansowych, jak również z podmiotami sektora publicznego, uczestniczącymi w tym procesie, a także środowiskami i instytucjami wsparcia przedsiębiorców, np. izbami gospodarczymi, Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości, Europejską Siecią Przedsiębiorczości (EEN).

KPK jest ośrodkiem prowadzonym przez Związek Banków Polskich od 2007 roku , na zlecenie ministra właściwego ds. gospodarki, we współpracy z Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości i publicznymi instytucjami unijnymi i krajowymi, uczestniczącymi we wdrażaniu w Polsce programów ramowych UE.

Działalność ośrodka opiera się na wieloletnim programie rządowym i finansowana jest z budżetu państwa. Koordynatorem publicznym wdrożenia Programu InvestEU w Polsce w latach 2021‒2027 będzie Minister Finansów, Funduszy i Polityki regionalnej, zaś BGK i KPK będą podstawowymi instytucjami wsparcia dla rynku krajowego.

Obie instytucje współpracowały już w ramach Planu Inwestycyjnego dla Europy, gdzie KPK obsługiwał informacyjnie tzw. „Okno MŚP”. Polska została zrankingowana na wysokiej 6. pozycji (zaraz po największych gospodarkach unijnych),  jeśli chodzi o wykorzystanie tego programu.

Jak zrobić test na midcap?

Wyzwaniem dla instytucji doradczych, jeśli chodzi o wdrażanie instrumentów w ramach InvestEU może być kategoria „small midcaps” (przedsiębiorstwa Mid–Cap definiowane jako przedsiębiorstwa nie będące MŚP i zatrudniające mniej niż 500 osób).

Arkadiusz Lewicki ocenił, że w tym kontekście istotne znaczenie będzie miała skuteczna weryfikacja podmiotów należących do tej grupy ‒ swoisty „test na small midcap”, na zasadach analogicznych, jak obecne sprawdziany dla firm MŚP.

– To będzie także obiecujący obszar dla firm doradczych, które się specjalizują w problematyce absorpcji środków unijnych. Ale i instytucje finansowe będą musiały zwrócić uwagę na nowe definicje – dodał dyrektor KPK.

Na jakie korzyści mogą liczyć mali przedsiębiorcy ?

Oficjalna inauguracja programu nie oznacza automatycznego uruchomienia finansowania środków dla przedsiębiorców.

Najpierw trzeba przekonać i przygotować krajowe instytucje finansowe do podjęcia wyzwania opracowania innowacyjnej finansowo oferty dla klientów, pokonania konkurentów z innych państw i dopiero po akceptacji można wyjść na rynek krajowy a np. preferencyjnym kredytem dla MŚP.

‒ Oferta pierwszych polskich pośredników powinna pojawić się najwcześniej w końcu bieżącego roku. Realistycznie obstawiałbym jednak dopiero przyszły rok.

Polscy przedsiębiorcy nie zostaną jednak z niczym. Pamiętajmy też o swego rodzaju logice omawianych programów. One funkcjonują niejako „na zakładkę”. Cały czas mamy jeszcze dostępne rynkowo środki z poprzedniej perspektywy finansowej. Ponad 7 mld złotych kredytu leasingu lub pożyczek u ponad 200 polskich instytucji finansowych jest wciąż dostępnych dla polskich firm ‒ przypomina Arkadiusz Lewicki.

Program ma być stymulatorem innowacji finansowych i pobudzać rynek prywatny do współpracy z sektorem publicznym w Unii Europejskiej

Nowy program, to nowe korzyści dla biznesu. Zarówno czysto finansowe, jak i innowacyjne. Przede wszystkim te instrumenty są zwolnione z pomocy publicznej.

Ale co najważniejsze to także  złagodzone warunki, jeśli chodzi o zabezpieczenia lub ich alternatywna forma, brak opłaty wstępnej, niższa cena finansowania i możliwe zwolnienie z wymagania wkładu własnego.

Z kolei w przypadku instytucji finansowych, pośredniczących w dystrybucji instrumentów, podstawowe znaczenie ma pozostawienie im sporej autonomii w takich obszarach, jak choćby ocena ryzyka.

Oczywiście, instytucje finansowe muszą w tym zakresie spełniać określone wymogi, niemniej nie przybierają one formy swoistej „alternatywnej rzeczywistości”, jak to ma miejsce w wielu programach, gdzie kryteria oceny na potrzeby finansowania preferencyjnego różnią się znacząco od tych stosowanych w codziennej praktyce biznesowej banków czy firm leasingowych.

– Dodam także, że jednocześnie kluczowe znaczenie będzie miała tzw. dodatkowość. Chodzi o to, żeby te projekty nie wypierały tego, co rynkowe. Kandydat na polskiego pośrednika finansowego będzie musiał udowodnić, że jego nowy produkt finansowy wnosi coś nowego w zakresie poprawy przedsiębiorców do finansowania – zauważył Arkadiusz Lewicki.

Autorzy Programu InvestEU podkreślają, że program ma być stymulatorem innowacji finansowych i pobudzać rynek prywatny do współpracy z sektorem publicznym w Unii Europejskiej.

Gwarancja portfelowa najbardziej pożądanym instrumentem

Zwrócił on też uwagę na listę obszarów inwestycyjnych programu, prezentujący 84 dziedziny, które mogą skorzystać z pomocy w ramach InvestEU, wraz ze szczegółowym spisem preferowanych działań.

Dla przykładu, w ramach cyfryzacji priorytetowymi projektami z obszaru MŚP będą inwestycje w AI lub blockchain. Dodatkowo, większe projekty kierowane do wsparcia z InvestEU będą mogły skorzystać z wsparcia specjalnego doradztwa odnośnie ESG, które w nowej perspektywie unijnej nabierają szczególnego znaczenia.

Dyrektor KPK przedstawił również wyniki ankiety, przeprowadzonej wśród instytucji finansowych w związku z uruchomieniem InvestEU w Polsce. Uczestniczyło w niej około 100 podmiotów, poczynając od banków poprzez firmy leasingowe i faktoringowe, czy nawet fundusze kapitałowe.

Ponad 80% z badanych instytucji rynku dłużnego zamierza skorzystać z InvestEU, a najbardziej oczekiwanym instrumentem jest gwarancja portfelowa. Jeśli chodzi o rynek kapitałowy to zainteresowanie kształtuje się na poziomie 72%.

Dużym zaufaniem podmiotów z obu gałęzi branży finansowej cieszy się KPK. Aż  85% instytucji rynku dłużnego deklarowało, iż planuje współpracę z Punktem w ramach InvestEU, przyznając KPK wysoką ocenę 4,8 w pięciostopniowej skali.

Jeśli chodzi o rynek kapitałowy, to chęć skorzystania z kooperacji z Punktem wskazało 74%, instytucji, a ocena wystawiona KPK kształtowała się na poziomie 4,7.  

‒ „5”, choć z przysłowiowym „minusem” – jest dla nas najlepszym podziękowaniem rynku, ale  i motywuje do dalszej pracy i rozwoju jakości usług . Bierzemy bardzo poważnie pod uwagę opinie i oczekiwania rynku, staramy się je konstruktywnie przetwarzać na nowe narzędzia pracy oraz wzmocnienie kadrowe naszego ośrodka ‒ skomentował Arkadiusz Lewicki.