Edukacja: Uczeń spółdzielca przedsiębiorcą in spe

Alicja Brand

Właśnie na tym bazowały pierwsze idee kształcenia i wychowania spółdzielców, czyli jednostek, które z takimi samymi równymi i wolnymi, jak oni sami, podejmowali przedsiębiorcze działania, wcielając w życie zasady i wartości solidarnego działania.

Czym jest spółdzielnia uczniowska ?

Spółdzielnia uczniowska (dalej SU) jest symulacją przedsiębiorstwa prowadzoną na terenie jednostki systemu oświaty. Młodzież szkolna działająca w ramach tych form uczy się prowadzenia przedsiębiorstwa w aspekcie formalnym (funkcjonowanie organów statutowych spółdzielni, wewnątrzspółdzielcze relacje pomiędzy tymi organami oraz zadania tych organów), nabywa doświadczenia w organizowaniu i realizacji przedsięwzięć gospodarczych, dąży do wypracowania zysków i korzyści niematerialnych. Wypracowane zyski i korzyści niematerialne są, zgodnie z decyzją uczniowskiej wspólnoty, przeznaczane na jej spółdzielcze potrzeby bądź na potrzeby jednostki systemu oświaty, w której dana SU funkcjonuje, bądź na potrzeby lokalnej społeczności.

Przedmiotem działalności SU może być m.in.:

• prowadzenie szkolnej kasy oszczędności pod patronatem banku spółdzielczego lub zrzeszenia banków spółdzielczych;
• organizowanie zakupu i sprzedaży towarów, w szczególności przyborów szkolnych, podręczników, zdrowej żywności;
• organizowanie zbiórek surowców wtórnych;
• organizowanie przedsięwzięć ukierunkowanych na cel charytatywny;
• organizowanie imprez kulturalnych, turystycznych i sportowych z udziałem członków spółdzielni i uczniów jednostki systemu oświaty, na terenie której działa SU.

Oczywiście realizowany przez daną SU przedmiot działalności jest dostosowany do możliwości danej jednostki systemu oświaty.

Podstawa prawna czy faktyczna ?

Funkcjonujące w krajowych jednostkach systemu oświaty SU nie dysponują podstawą prawną sformułowaną na poziomie przepisów powszechnie obowiązującego prawa krajowego. O tej z bogatą tradycją i ustawicznie realizowanej formie edukacji młodzieży szkolnej ustawodawca jedynie wspomniał w przepisie art. 259§ 2 pkt. 5 ustawy – Prawo spółdzielcze2. Zgodnie z tą regulacją do zadań Krajowej Rady Spółdzielczej należy m.in. podejmowanie inicjatyw związanych z rozwojem ruchu spółdzielczego w Rzeczypospolitej Polskiej, w tym rozwoju spółdzielczości uczniowskiej, oraz kształtowanie sprzyjających warunków dla rozwoju ruchu spółdzielczego.

Ustawowe zobowiązane naczelnego organu samorządu spółdzielczego do wspierania spółdzielczości uczniowskiej stanowi niewątpliwe uzasadnienie dla inicjatyw podejmowanych w tym obszarze przez Krajową Radę Spółdzielczą. Jednakże w warunkach braku uwzględnienia tych form w powszechnie obowiązujących przepisach prawa mających zastosowanie do systemu oświaty realizacji tej formy edukacji w ramach jednostek systemu ustawicznie towarzyszą wątpliwości co do legalności i charakteru tych form.

Pomimo przyjęcia formy organizacyjno- prawnej wzorowanej na spółdzielni, SU nie są przedsiębiorcami, nie podlegają bowiem wpisowi do rejestru przedsiębiorców, nie mają również osobowości prawnej w ujęciu ustawy Kodeks cywilny.

SU jest jedynie symulacją przedsiębiorstwa. Bazuje na niektórych instytucjach prawnych spółdzielczości dorosłych, wybranych z ustawy Prawo spółdzielcze. Instytucje te to m.in.: statut, prawa członkowskie, organy statutowe, ich skład i zadania, z pominięciem instytucji związanych np. z lustracją czy upadłością spółdzielni.

Podstawowym aktem prawnym regulującym działanie danej SU jest jej statut. Ów statut jest zindywidualizowany, dopasowany do potrzeb danej SU i danej jednostki systemu oświaty, w której SU funkcjonuje.3

Modele i postawy kreowane przez SU

Integrowanie się młodzieży szkolnej w przedsięwzięcia w rodzaju SU niewątpliwie wpływa na kształtowanie osobowości tych młodych ludzi i wypracowywanie u nich społecznie pożądanych postaw. Oczywiście zorganizowanie młodzieży szkolnej w tego rodzaju sformalizowaną ...