Edukacja: Spółdzielnia uczniowska – organizacja w patronackim otoczeniu

Alicja Brand

Mając jednak na uwadze przedsiębiorcze ukierunkowanie SU, charakteryzując ten podmiot, można podjąć próbę zastosowania wobec niego definicji i kategorii z obszaru nauk organizacji i zarządzania, tych które odnoszą się do pełnoprawnych podmiotów rynkowych. Wobec tego, że w literaturze przedmiotu z obszaru nauk organizacji i zarządzania rozwijany jest wątek wszechobecności organizacji1, przypisanie SU – nie będącej podmiotem rynkowym – atrybutów organizacji nie powinno stanowić nadużycia.

SU jako organizacja

Literatura z obszaru nauk organizacji i zarządzania wprowadza i rozwija wiele definicji pojęcia „organizacja”. Zgodnie z jedną z najbardziej znanych teorii, autorstwa H.J. Leavitta2, na pojęcie organizacji składają się 4 elementy: cele, struktura, technologia, ludzie. Poszczególne składowe tej definicji wyjaśnia się następująco:

• cele – wyznaczają obszar działania organizacji;
• struktura – to konstrukcja organizacji;
• technologia – wyznacza sposób działania danej organizacji;
• ludzie – to jednostki ukierunkowane w działaniu na realizację celów organizacji.

Podejmując próbę zastosowania tej definicji do funkcjonujących w jednostkach systemu oświaty SU należałoby wykazać, iż te formy wypełniają cztery znamiona organizacji.

I tak:

• cel SU – to nauka formalnych aspektów funkcjonowania przedsiębiorstwa spółdzielczego (samorządność, popularyzowanie zasad i wartości spółdzielczych, a także spółdzielczych dobrych praktyk) oraz realizowanie przedsiębiorczych inicjatyw (np.: prowadzenie szkolnej kasy oszczędności, organizowanie sprzedaży w sklepikach szkolnych);
• struktura SU – SU działa przez swoje organy statutowe (walne zgromadzenie, radę nadzorczą, zarząd), a także przez jednostki (uczniów-spółdzielców) realizujące cząstkowe cele wyznaczone przez organy statutowe;
• technologia SU – sposób realizowania inicjatyw podejmowanych przez daną SU, immanentnie powiązany z przyjętym przez nią przedmiotem działalności;
• ludzie – uczniowie-spółdzielcy zintegrowani w ramach SU, realizujący obrane przez SU cele oraz nauczyciel- -opiekun, jako element pozastrukturalny, który występuje tutaj w charakterze organizatora i animatora SU. SU działa na wąskim rynku, jej możliwości i zasięg oddziaływania są znacznie ograniczone, niż te dostępne dla organizacji stricte rynkowych, ale tak, jak wykazano powyżej, SU ma swoje cele, strukturę, technologię i ludzi.

Przedmiot działalności SU

Zgodnie z ujęciem prawnym, przedmiot działalności to:

• deklaracja uczestników przedsięwzięcia gospodarczego odnośnie tego, czym zamierzają się zająć w ramach prowadzonego wspólnie przedsiębiorstwa;
• obligatoryjny element każdej umowy ustanawiającej (statut) podmiot gospodarczy, tj. np. spółkę prawa handlowego, spółdzielnię;
• określenie przedmiotu działalności przedsiębiorstwa dokonuje się poprzez wspólne ustalenie rodzaju ...