Bankowość spółdzielcza w Niemczech: Raiffeisen i farmerzy komitywa dla pieniędzy

Wojciech Gostomski

Angażowanie się banków spółdzielczych w handel towarami na terenach wiejskich i w małych miastach ma w Niemczech długą tradycję sięgającą narodzin bankowości spółdzielczej w połowie XIX w. Dotyczy to szczególnie powstałych na wsi banków Raiff eisena, których członkami i klientami byli głównie rolnicy, stanowiący do drugiej wojny światowej większość mieszkańców wsi. Farmerzy nie tylko deponowali wolne środki fi nansowe i zaciągali kredyty, ale również byli zainteresowani, by ich banki zajęły się skupem i sprzedażą po atrakcyjnych cenach towarów rolnych i artykułów gospodarstwa domowego. Spółdzielnie kredytowe zajmowały się więc też działalnością stricte handlową, łącząc się – można powiedzieć – w jedno przedsiębiorstwo z gminną spółdzielnią „Samopomoc Chłopska”. Bank Raiff eisena posiadał własne magazyny umożliwiające mu skup zboża, ziemniaków, buraków cukrowych, warzyw i owoców. Dysponował też stojącym obok placówki bankowej składem z narzędziami i maszynami rolniczymi, paszami, nawozami sztucznymi i środkami ochrony roślin oraz pawilonem z artykułami ogrodniczymi i gospodarstwa domowego.

Alternatywa dla małych banków

Najwięcej banków spółdzielczych z obrotem towarowym było w Bawarii. W 1980 r. na 1138 istniejących tam banków Raiff eisena i banków ludowych aż 931 zajmowało się handlem towarami na potrzeby rolników i pozostałych mieszkańców wsi i miasteczek. Często były to małe banki, w których zaledwie kilka osób zajmowało się skupem płodów rolnych i sprzedażą towarów potrzebnych ich klientom. 20-30 lat temu nasilił się proces wycofywania się banków spółdzielczych z obrotu towarowego. Związane to było z głębokimi zmianami strukturalnymi w rolnictwie Niemiec jako kraju wysoko rozwiniętego, w którym drastycznie zmniejszyło się zatrudnienie w sektorze rolnym na skutek powstawania coraz większych gospodarstw i mechanizacji rolnictwa. Tym samym zmniejszyła się liczba rolników będących klientami banków Raiff eisena i zainteresowanych także dostawą płodów rolnych i zaopatrzeniem w artykuły do produkcji rolnej. Oferowanie garstce rolników towarów i nabywanie od nich produktów rolniczych stało się więc dla wielu banków Raiff eisena nieopłacalne. Wpływ na to mieli też silni konkurenci, którzy pojawili się na rynku artykułów rolniczych ...