Bankowość spółdzielcza w Niemczech: Niemiecka Finanzgruppe w systemie Ochrony Instytucjonalnej

Prof. UG dr hab. Eugeniusz Gostomski

FinanzGruppe zatrudnia 166,5 tys. osób i dysponuje aktywami o wartości 1090 mld euro, co stanowi 15 proc. aktywów monetarnych instytucji finansowych w Niemczech (dane na koniec 2013 r.). Podstawę FinanzGruppe tworzy ponad tysiąc samodzielnych banków lokalnych, większość z nich funkcjonuje pod szyldem banku ludowego (Volksbank) lub banku Raiffeisena (Raiffeisenbank), przy czym pierwsze są bankami miejskimi, drugie wiejskimi spółdzielniami kredytowymi. Ponadto do grupy należą: Sparda-Banken (niegdyś były to banki kolejarzy), banki kościelne i BSD-Banken (dawne pocztowe kasy oszczędnościowo-pożyczkowe), a także największy bank spółdzielczy – Deutsche Apotheker- und Ärztebank (APO Bank).

Razem i oddzielnie

Wszystkie należące do FinanzGruppe banki spółdzielcze są w pełni niezależnymi pod względem prawnym i samodzielnymi finansowo podmiotami z własnymi organami kierowniczymi. Jednakże na rynku występują one jako jednolita grupa, choć posługują się kilkoma markami. FinanzGruppe dobrowolnie sporządza skonsolidowane sprawozdania finansowe (zbiorcze), co jednak w żaden sposób nie wpływa na wysokość płaconych przez poszczególne jednostki podatków, a jedynie pełni funkcję informacyjną. Nie jest ona ani koncernem, ani holdingiem, ponieważ uczestniczące w niej banki nie podlegają żadnemu centralnemu sterowaniu, a jeżeli poszczególne banki spółdzielcze wykorzystują wspólnie wypracowane metody zarządzania ryzykiem bądź instrumenty marketingowe, to ma to miejsce wyłącznie na zasadzie dobrowolności.

Właścicielami banków spółdzielczych są ich członkowie, których w 2013 r. było 17,7 mln. Obejmując udziały w banku, przyczyniają się oni do tworzenia jego funduszy własnych i stanowią ponad połowę z 30 mln lojalnych klientów sektora spółdzielczego. Każdy spółdzielca poprzez udział w zgromadzeniu przedstawicieli i pracę w organach lub komisjach tworzonych w swoim banku może aktywnie wpływać na jego politykę. W praktyce jednak większość z nich zajmuje pasywną pozycję, a aktywni są głównie członkowie zatrudnieni w banku, przede wszystkim na stanowiskach kierowniczych.

Wszystkie banki spółdzielcze są zobowiązane do przynależności do regionalnego lub branżowego związku banków oraz Federalnego Związku Niemieckich Banków Ludowych i banków Raiffeisena (Bundesverband der Deutschen Volksbanken und Raiff eisenbanken – BVR). Regionalne i branżowe związki są uprawnione do kontrolowania i przeprowadzania lustracji. Obecnie w Niemczech funkcjonuje pięć związków regionalnych z siedzibą w Karlsruhe, Monachium, Neu-Insenburgu, Münster i Oldenburgu oraz dwa związki branżowe: Verband der Sparda-Banken z siedzibą we Frankfurcie nad Menem i Verband der PSD-Banken z siedzibą w Bonn. Pełnią one funkcję związków rewizyjnych. Oprócz badania sprawozdań finansowych i kontrolowania działalności banków spółdzielczych pod kątem zgodności z prawem bankowym i prawem spółdzielczym, zajmują się szkoleniem personelu bankowego i reprezentują interesy zrzeszonych banków w kontaktach z rządami krajów związkowych i organami władzy na szczeblu regionalnym.

BVR – strategiczne centrum kompetencyjne

Naczelną instytucją FinanzGruppe jest Federalny Związek Niemieckich Banków Ludowych i Banków Raiffeisena (BVR). Powstał on w 1972 r. z połączenia dwóch związków zrzeszających. Tą drogą przezwyciężony został podział na miejskie banki ludowe specjalizujące się w obsłudze małych i średnich przedsiębiorstw i wiejskie banki Raiffeisena obsługujące rolników i pozostałych mieszkańców wsi. Od samego początku BVR reprezentuje i chroni interesy gospodarcze wszystkich niemieckich banków spółdzielczych, w szczególności wobec organów państwowych w Niemczech i organów unijnych w Brukseli ...