Bank i Klient: Czy Polsce jest potrzebny?

Jakub Górka

Tym niemniej problematykę podatku bankowego należy rozpatrywać przez pryzmat sytuacji ogólnoeuropejskiej i w powiązaniu z inicjatywą Komisji Europejskiej, która w maju 2010 r. wydała komunikat skierowany do Parlamentu Europejskiego, Rady UE, Europejskiego Komitetu Ekonomicznego i Społecznego oraz Europejskiego Banku Centralnego w sprawie bankowych funduszy likwidacyjnych (Bank Resolution Funds).

Inicjatywa KE a podatek bankowy

Na skutek kryzysu w wielu krajach europejskich miała miejsce rekapitalizacja, a nawet nacjonalizacja banków. W celu zapobieżenia sytuacjom, w których pieniądze podatników byłyby używane do pokrycia strat zagrożonych upadłością instytucji Komisja Europejska zaproponowała ściślejszy nadzór i większy stopień regulacji działalności bankowej, a także utworzenie funduszy likwidacyjnych. Nie byłyby one wykorzystywane do pomocy finansowej bankom, które podjęły nadmierne ryzyko, lecz do przeprowadzenia ich szybkiego i skutecznego procesu likwidacyjnego. Straty wynikające z upadłości powinny obciążać przede wszystkim właścicieli banku, nie zaś deponentów. Dzięki środkom z funduszy istniałaby możliwość finansowania bieżącej działalności niewypłacalnej instytucji kredytowej, która znajdowałaby się w fazie likwidacji lub przejęcia przez silniejszego konkurenta. Deponenci banku nie byliby narażeni na niedogodności związane z zamrożeniem środków znajdujących się na ich rachunkach bieżących i w lokatach. Nie następowałoby rozpowszechnienie problemów wynikających z braku płynności i zarażanie kolejnych banków (contagion effect). W zamierzeniu fundusze likwidacyjne powinny złagodzić skutki upadku banku i zmniejszyć pokusę nadużyć (moral hazard). W ten sposób do pewnego stopnia zaadresowany zostałby problem instytucji zbyt dużych, by upaść (too big to fail, too interconnected to fail). Według Komisji Europejskiej fundusze likwidacyjne powinny być tworzone ex ante i oddzielone od budżetów państw i finansów publicznych.

Część krajów europejskich faktycznie zdecydowała się ustanowić fundusze restrukturyzacyjne (np. Niemcy, Szwecja) lub rozbudować system gwarantowania depozytów (np. Belgia), narzucając bankom dodatkową opłatę, jednak inne kraje wprowadziły podatek bankowy, który wpływa bezpośrednio do budżetu państwa (np. Francja, Węgry, Wielka Brytania).

Komisja Europejska planuje w przyszłości zharmonizować rozwiązania krajowe, a następnie skoordynować działania funduszy krajowych przy udziale Europejskiej Komisji Nadzoru Bankowego (European Banking Authority). Potrzeba koordynacji wynika także z tego, że wiele grup bankowych działa na obszarze kilku, a nie jednego kraju. Jednak paneuropejskie ujednolicenie regulacji nie będzie zadaniem prostym, jak pokazują dotychczasowe dyskusje przeprowadzane z reprezentantami poszczególnych państw.

Konstrukcja podatku w Europie

Podatek bankowy w różnym kształcie został już wprowadzony w Austrii, Belgii, Danii, Niemczech, Portugalii, Szwecji, Wielkiej Brytanii, na Węgrzech i na Cyprze. Za najczęściej stosowaną formułę przy jego naliczaniu przyjęto ułamek procenta od sumy bilansowej pomniejszonej o wybrane pozycje. W zależności od kraju do tych pozycji zalicza się:

• kapitały właścicielskie (zakładowy, zapasowy i rezerwowy) lub szerzej fundusze własne (niekiedy podstawowe, niekiedy również uzupełniające);
• niektóre pozycje dłuż...